Pazar… Pazar…
Ben bir tarihçi değilim, ama tarihe meraklıyım. Tarihle ilgili kitaplara ve filmlere karşı büyük bir ilgim vardır. Hatta yakın dostlarım sanat tarihinde de çok ilgi duyduğumu bilirler…
Milli Bayramlarda bildiklerimle, biraz da araştırarak, elimden geldiği kadar, özellikle yeni yetişen gençlere kısa kısa bilgiler vermek amacıyla yazıyorum. Çünkü çevremden edindiğim izlenimle, ilköğretim okullarında tarihe eskisi kadar önem verilmediğini düşünüyorum. Tarih dersine önem veren, karşılaştırmalı tarihi anlatan, özeleştiri yapabilen ve tarafsızca yorumlayan öğretmenleri tenzih ederim.
Geçen haftaya kadar, yazdıklarımı benim yaşımdakilerin zaten bildiklerini varsayıyordum. Ancak, 30 Ağustos Zafer Bayramı dolayısı ile yayımlanan paylaşımların bir kısmını okuyunca, üzülerek belirtmek isterim ki, birçok kimsenin bu bayramın ne ifade ettiğini, neden bu kadar önemli olduğunu, Türk milletinde neleri uyandırdığını ve neleri başlattığını bilmediğini fark ettim. Hele I. ve II. İnönü Savaşlarına neden İsmet İnönü’nün adının verildiğini soran bir köşe yazarının paylaşımını okuduktan sonra, buna iyice emin oldum. Oysa Eskişehir’in ilçesi olan İnönü’de 1921 yılında Yunanlılara karşı komutanlığını yürüttüğü iki savaştan dolayı (o dönemde rütbesi) Albay İsmet’e Cumhuriyet döneminde “İnönü” soyadının Mustafa Kemal Atatürk tarafından verildiğini bizler daha ilkokulda öğrenmiştik.
Bugünü anlamak için tarihi bilmek gerekmektedir, çünkü ancak o zaman bugün Avrupa ile yaşadığımız sorunları bir mantığa oturtmak mümkün olacaktır. Siyasi tarih ile iktisat tarihi paralel gider, birbirinden bağımsız değerlendirilemez. Sorunların sadece etnik ya da dini faktörlere dayanmadığını bilinmelidir.
Tarih bilmeyenler, gelecekle ilgili siyasi planlar da yapamazlar, çünkü tarih tekerrürden ibarettir. Özellikle ülkemizin bulunduğu coğrafya, sadece jeopolitik ve stratejik açıdan değil, dini, kültürel, yeraltı zenginlikleri ve medeniyetler tarihi açılarından tüm dünyanın yakından ilgilendiği bir konumdadır. Tüm bu özellikler olmasaydı, ülkemizde yaşadığımız terör olayları, hatta komşu ülkelerdeki karışıklıklar ve hepimize malum olan ülkelerin müdahaleleri söz konusu olmazdı. Bu ilginin nedeni sadece yeraltı kaynaklarının kullanımı, bu bölgede kurulacak yeni yerleşim bölgelerinin inşası ve yeni pazar oluşturmak gibi ekonomik nedenler de değildir, işin içinde gelecek yüzyıllardaki dünyanın demografik yapısını değiştirecek etkenleri kontrol etmek ve bilmediğimiz başka planlar da vardır.
Şimdi bu yazımı okuyup da, “Onca tarih kitabını nasıl okuyacağım?” veya “Hangi tarih kitaplarını okumam gerekiyor?” diye düşünenler olabilir. Doğru, tarih bir okyanus gibidir, hem çok geniş, hem de derindir. Kendi tarihimiz, okyanustaki bir adanın tarihi gibidir. Tüm dünya tarihini bilmek tabii ki, imkânsızdır. Ancak kendi tarihimizi bilmemiz gerekmez mi?
Akademik tarih kitaplarını okumak ve anlamak zaman, emek ister. Oysa bazı tarih kitapları roman tadında yazılmış ve okuyucuya keyif vermektedir. Gerçekten okurken insanı dinlendirdiği gibi, akılda kalıcı önemli bilgiler de vermektedir. Bu nedenle akademik olmayan, ama özellikle tatil günlerinde veya seyahatlerde birer “Yol arkadaşı” niteliğindeki tarih kitaplarını kendimce aşağıda listeledim. Bu listeyi yaparken, üzerinde yaşadığımız dünyanın göz bebeği Anadolu’muzu üç aşamada ele alınması gerektiğini düşündüm:
a) Anadolu’nun tarihi ve burada yaşamış uygarlıklar,
b) Türklerin Anadolu’ya gelişi ve Osmanlılar,
c) Kurtuluş Savaşı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu.
Bu nedenle ilgilenenlerin kitapları önerdiğim sırada okumaları daha iyi olur:
1) Anadolu’nun Öyküsü – İskender Ohri – Bilgi Yayınları
2) Taş Çağı’ndan Osmanlı’ya Anadolu – Erhan Akyıldız – Milliyet Yayınları
3) Kutsal Anadolu Toprakları – Lord Kinross – NK Yayınları
4) Dünya Tarihi – Ernst H. Gombrich – İnkilap Kitapevi
5) Kayıp Uygarlıklar – Rupert Furneux – Altın Kitaplar
6) Anadolu Kentleri – Mehmet Önder – Milliyet Yayınları
7) Şu Bizim Bizans – Radi Dikici – Remzi Kitapevi
8) Theodora – Radi Dikici – Remzi Kitapevi
9) Konstantiniyye – Levon Panos Dabağyan – IQ
10) Tarihimizle Yüzleşmek – Emre Kongar – Remzi Kitapevi
11) Tarihi Değiştiren 16 Dönemeç – Osman Dilber – Paradoks
12) Türkiye Tarihi 2 Osmanlı Devleti 1300-1600 – Sina Akşin – Cem Yayınları
13) Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti 1600-1908 – Sina Akşin – Cem Yayınları
14) Türkiye Tarihi 4 Osmanlı Devleti 1908-1980 – Sina Akşin – Cem Yayınları
15) Muhteşem Süleyman – André Clot – Milliyet Yayınları
16) Boğazkesen – Fatih’in Romanı – Nedim Gürsel – Can Yayınları
17) Son Büyük Kuşatma 1453 – Roger Crowley – April Yayınları
18) Bu Mülkün Sultanları – Necdet Sakaoğlu – Oğlak Bilimsel Kitaplar
19) Bu Mülkün Kadın Sultanları – Necdet Sakaoğlu – Oğlak Bilimsel Kitaplar
20) Abdülmecit – Hıfzı Topuz – Remzi Kitapevi
21) Tarihin İzinde – İlber Ortaylı – Profil
22) Son Padişah Vahdettin – Yılmaz Çetiner – Milliyet Yayınları
23) Son Osmanlılar – Murat Bardakçı – Gri Yayınları
24) Son İmparatorluk Osmanlı – İlber Ortaylı – Timas Yayınları
25) Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek – İlber Ortaylı – Timas Yayınları
26) Gelenekte Geleceğe – İlber Ortaylı – Timas Yayınları
27) Bir İmparatorluk Çökerken – Cahit Uçuk – Yapı Kredi Yayınları
28) Bir Kahraman Doğuyor Mustafa Kemal Atatürk – Nurten Arslan – Mavi Kuş
29) Geldikleri Gibi Giderler Mustafa Kemal Atatürk – Nurten Arslan – Mavi Kuş
30) İşgal ve Direniş – Hulki Cevizoğu – Ceviz Kabuğu Yayınları
31) İşgal – Teoman Ergül – İnkilap Kitapevi
32) İstanbul’un İşgal Yılları – İ.Hakkı Sunata – Türkiye İş Bankası Yayınları
33) İstanbul’da Kayıp Zamanlar – Liji Pulcu Çizmeciyan – Türkiye İş Bankası Yayınları
34) Şu Çılgın Türkler – Turgut Özakman – Bilgi Yayınevi
35) Diriliş Çanakkale 1915 – Turgut Özakman – Bilgi Yayınevi
36) Çılgın Türkler – Kıbrıs – Turgut Özakman – Bilgi Yayınevi
37) Türkiye’nin Yakın Tarihi – İlber Ortaylı – Timas Yayınları
38) Cumhuriyet – Türk Mucizesi – Birinci Kitap – Turgut Özakman – Bilgi Yayınevi
39) Cumhuriyet – Türk Mucizesi – İkinci Kitap – Turgut Özakman – Bilgi Yayınevi
Tarih hocalarımın affına sığınarak, “Tarihçi olmayanlara tarih nasıl sevdirilir?” gibi bir düşünceyle bu listeyi hazırladım. Mutlaka unuttuğum veya bilmediğim iyi tarih kitapları tabii ki de vardır, bunlar bende olan tarih kitaplarından bu amaca en uygun olanlardır. Bu listenin amacı akademik kitaplardan ziyade, “Hap” gibi tarihi bilgilerini vermektir. Başka sözcüklerle ifade etmek gerekirse, bir “Tarih sohbeti” yapmaktır. Tarih kitabı önerisi olanlar bu listeye memnuniyetle ekleme yapabilirler, ben de alıp okurum.
Gerçek olan şu ki, tarih tek taraflı yazılmamalıdır, tarihi farklı ve yabancı kaynaklardan da okumalıyız. Yıllarca bize ilkokullarda “Birinci dünya savaşında müttefikimiz Almanya yenildiği için, biz de yenik sayıldık” cümlesi okutuldu. Oysa bugün internetin sayesinde her bilgiye kolaylıkla ulaşan yeni nesil, bunun gerçeği yansıtmadığını, Osmanlı İmparatorluğunun kendi hatalarından dolayı yenildiğini ve mirasının da tüm dünya ülkelerince paylaşılmak istendiğini öğrenebilir.
Geleceği gençlere emanet ediyorsak, onlara doğru tarih bilgilerini de vermeliyiz. Yanlış bilgi üzerine inşa edilen fikirlerle ilerlemememiz ve gelişmemiz mümkün değildir.
İyi Pazarlar…
2015/86
