Pazar…Pazar…
AGFLASYON VE STAGFLASYON
2020 yılının başından beri tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 virüsü ve ilan edilen Pandemi, ardından Covid’in çeşitli mutasyonlarının oluşması, tüm dünyada hissedilir ölçüde Agflasyon ve Stagflasyonun oluşmasına neden olmuştur ve gelişmiş olduğu kadar, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkeleri çok ciddi bir şekilde etkilemiştir.
“Agflasyon” sözcüğü, tarım (Agro) ve enflasyon kelimelerinden türetilmiştir ve ilk defa 2007 yılında Merrill Lynch (1), ardından 2008 yılında Goldman Sachs (2) tarafından kullanılmıştır.
Agflasyon, bir ekonomideki gıda fiyatlarının, diğer mal ve hizmetlerin fiyatlarından daha fazla artması durumunda ortaya çıkar. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse; Agflasyon, talebin arzı giderek aşması ve gıda fiyatlarının “Şişirilmiş” seviyelere yükseltmesi nedeniyle oluşur.
Bir yandan global iklim krizi ve kötü hava koşulları, diğer yandan hasadı etkileyen mahsul kıtlığı nedeniyle, tarım ürünlerinin maliyetleri giderek artmıştır.
Ayrıca, son yıllarda soya fasulyesi, mısır ve şeker gibi tarımsal ürünler, otomobiller ve kamyonlarda kullanılan alternatif yakıtları (Biyoyakıtları) üretmek için daha fazla kullanılmaya başlanmıştır. Bu durum tarım ürünlerinin arzının, gıda yerine bu sektörlere kaymasına neden olmuştur. Henüz Biyoyakıtların üretimi kısıtı olsa da, bazı tarım ürünlerinin, gıda üretimi için olan arzı etkilediği görülmektedir. (3)
Tüm bunların üzerine Pandemi koşuları, tüm ülkelerde alınan sağlık önlemleri nedeniyle gıda üretiminin ve gıda sektöründe kullanılan ambalaj ve yardımcı malzemelerin, hatta teknolojilerin üretimindeki aksaklıklar, gıda ürünlerinin fiyatının artmasını tetiklemiştir.
Gıda fiyatlarının artışı, yani Agflasyon, insanların gelirinin önemli bir bölümünü gıdaya harcadığı az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde, gıda güvenliğini tehlikeye sokabilir ve toplumsal huzursuzluğa neden olabilir.
“Stagflasyon” ise, 70’li yıllarda İngilizce’de “Stagnant” (Durgun) ile “Inflation” (Enflasyon) sözcüklerinden türetilmiştir.
Stagflasyon, “Resesyon” (Ekonomik durgunluk) ile “Enflasyonun” (Fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışı) aynı anda görüldüğü durumdur. Bu durumda ekonomideki işsizlik oranı artar ve fiyatlar da hızla yükselir.
Stagflasyon yaşanan ülkelerde üretimin düşmesi, ya da üretilen mal ve hizmetlerin, satılması gereken değerinin çok altında veya maliyetine yakın fiyatlarla pazara sunulması söz konusu olur. Üretim azalınca, işçi çıkartılır, istihdam azalır. İşsizliğin artması, insanların alım gücünü etkiler veya insanlar işsizlik endişesi ile harcamalarını kısıtlar, bu durum ekonomik durgunluğa neden olur. Diğer yandan mal ve hizmetlerin pazara arzı azaldığı için, fiyatlar yükselmeye başlar.
Stagflasyon hem ülke ekonomisi, hem üretim yapan işletmeler, hem de toplum için çok olumsuz bir durumdur. Bu durum da toplumsal gerginliğe yol açar.
Geçtiğimiz 2 yılda tüm dünyada Agflasyon ve Stagflasyon etkisini göstermiştir, ancak bazı gelişmiş ülkeler bu durumla baş edecek uygulamalar yapmışlar ve gelecekte tekrar yaşanacak böylesi durumlarda zor kalmamak için bazı önlemler almışlardır. Ancak gelişmekte olan ülkeler ile az gelişmiş ülkelerin bazıları, anlık ve dönemsel tedbirleri alırken, diğer ülkelerde ise geleceğe yönelik çalışmalar yapamamışlardır.
Sonuçta gelişmiş ülkelerle diğer ülkeler arasındaki Gayri Safi Milli Hasıla makası giderek açılmıştır. Gelişmiş ülkeler, diğer ülkelerin ekonomik güçlerini geliştirmelerine yardımcı olmak zorundadırlar. Aksi takdirde sadece bölgesel huzursuzluklar değil, tüm dünyayı etkileyecek göçler ve savaşlar meydana gelebilir. Bu destekler sadece ekonomi alanında değil, sağlık, gıda ve eğitim gibi temel konuları da kapsamalıdır.
Yakında tüm dünya “Epidemi” dönemine girecek. Acaba herkes gerekli dersi aldı mı? Yoksa tüm dünyayı kapsayacak yeni “Pandemi”, “Agflasyon” ve “Stagflasyon” dönemleri yaşanacak mı?
Kaynakça
(1) https://www.reuters.com/…/us-inflation-food…
(2) https://www.reuters.com/article/idUSL0832303320070608
(3) http://capreform.eu/are-biofuels-to-blame-for-agflation/
İyi Pazarlar…
